Ăn chay đang ngày càng trở nên phổ biến hơn. Trong khi khoảng 4% người Mỹ là người ăn trường chay, khoảng 2% thỉnh thoảng có ăn chay, một cuộc thăm dò gần đây của Vegetarian Resource Group cho thấy 46% số người được hỏi cho rằng họ luôn luôn hoặc đôi khi ăn chay khi đi ăn ngoài. Lý do hàng đầu là sức khỏe.
Mặc dù ăn chay được tiếng là tốt cho sức khỏe, nhưng những tin tức gần đây thường tập trung vào những gì có thể là không tốt về chế độ ăn rau củ quả và các chế độ trường chay khắc khổ hơn, có cả các bài báo về nguy cơ đột quỵ, tác hại đến sức khỏe não, rụng tóc và trầm cảm do ăn chay.
Vậy có hay không những khiếm khuyết với chế độ ăn chay xưa nay được cho là tốt cho sức khỏe này?
"Đối với những người khỏe mạnh bình thường, tôi không thấy bất kỳ lý do nào cho thấy việc ăn chay có thể gây nguy hại đối với sức khỏe", Qi Sun, MD, trợ lý giáo sư dinh dưỡng tại Trường Y tế Công Harvard T.H. Chan ở Boston.
Nhưng nghiên cứu gần đây của Sun và nhiều nghiên cứu khác cho thấy rõ ràng rằng chất lượng thực phẩm từ thực vật mới là vấn đề khi nói đến lợi ích sức khỏe. Như là rau củ tươi thì tốt, khoai tây chiên thì không.
Một bữa ăn chay luôn loại trừ thịt, cá và gia cầm, theo định nghĩa được sử dụng bởi Vegetarian Resource Group. Người ăn chay cũng không ăn các sản phẩm từ sữa như sữa tươi, trứng và phô mai, cũng như các sản phẩm từ động vật như gelatin. Họ cũng không sử dụng các sản phẩm động vật khác như mật ong, len, lụa và da.
Có những cạm bẫy tiềm tàng đối với việc ăn mặn, theo Sun, nhưng giáo dục dinh dưỡng và sử dụng các chất bổ sung khi cần thiết có thể giúp mọi người vượt qua những cạm bẫy đó.
Nhược điểm khi ăn chay / trường chay?
Nguy cơ đột quỵ: Các nhà nghiên cứu Anh đã theo dõi hơn 48.000 đàn ông và phụ nữ không có tiền sử bệnh tim hoặc đột quỵ trong khoảng 18 năm. Người ăn chay có nguy cơ mắc bệnh tim thấp hơn 13% so với người ăn mặn, nhưng họ cũng có tỷ lệ đột quỵ cao hơn 20% so với người ăn mặn. Điều đó giải thích lý do trong 1.000 người thì số người ăn chay bị đột quỵ hơn 3 người so với số người ăn mặn bị đột quỵ trong hơn 10 năm.
Cũng nên thận trọng với nghiên cứu này, Liz Weinandy, một chuyên gia dinh dưỡng đã đăng ký tại Trung tâm y tế Wexner của Đại học Ohio State nói.
Nghiên cứu này là một nghiên cứu quan sát, không cho thấy nguyên nhân và kết quả. Và nó đã được thực hiện ở Vương quốc Anh, và việc ăn chay ở đó có lẽ khác với các khu vực khác, cô nói. Nghiên cứu này gợi ý rằng có lẽ chế độ ăn chay không làm giảm nguy cơ đột quỵ; và là chủ đề đáng để nghiên cứu sâu hơn, cô nói.
Sức khỏe não bộ: Một chuyên gia khác viết rằng xu hướng ăn chay có thể dẫn đến một "cuộc khủng hoảng choline." Choline là một chất dinh dưỡng rất quan trọng đối với sức khỏe của não và các chức năng khác. Nó được tìm thấy trong các loại thịt màu đỏ và gia cầm, và cơ thể không thể tạo ra tất cả những gì con người cần.
"Chế độ ăn chay chắc chắn là nạp ít choline," Weinandy nói. "Ăn một vài quả trứng mỗi tuần thực sự có thể giúp tăng lượng choline cho những người thêm trứng vào bữa ăn của họ." Những người ăn chay nên xem xét một bổ sung chất này bằng thực phẩm chức năng, đặc biệt là phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ. Thực phẩm chức năng phải được chứng nhận bởi USP để xác minh các thành phần và hàm lượng trên nhãn.
Rụng tóc: Bỏ ăn thịt có dẫn đến rụng tóc hay không? Một báo cáo gần đây cho thấy rằng thiếu protein nghiêm trọng, và thiếu những chất khác do chế độ ăn uống, có thể dẫn đến rụng tóc. Đó là vì thịt có chứa sắt, vitamin B và kẽm, tất cả đều quan trọng cho sự phát triển của tóc.
Mặc dù sắt có trong những thực phẩm như các loại đậu và các loại rau lá xanh đậm, nhưng cơ thể rất khó hấp thụ chất sắt từ chế độ ăn chay thuần túy, theo Sun. Nhưng chất này rất dễ bổ sung. Người ăn chay cần phải đặc biệt quan tâm nạp đủ chất sắt. Chỉ cần thực phẩm chức năng bổ sung sắt khi họ thiếu sắt.
Vấn đề tâm trạng: Ăn chay có thể làm tâm trạng của bạn khó chịu hơn? Kết quả nghiên cứu về điều này khá lẫn lộn. Một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng việc không có thịt giúp cải thiện tâm trạng và những nghiên cứu khác lại tìm thấy điều ngược lại. Trong một nghiên cứu về chế độ ăn trên 400 bà mẹ mới sinh, có 80 báo cáo về trầm cảm sau sinh. Chế độ ăn chay là một yếu tố dường như khiến họ dễ bị trầm cảm hơn.
Trong một nghiên cứu khác, các nhà nghiên cứu đã so sánh người thỉnh thoảng ăn chay, người ăn trường chay và những người ăn cả thực vật và động vật và nhận thấy người ăn trường chay có mức độ lo lắng và căng thẳng thấp hơn so với những người ăn thịt.
Các nhà nghiên cứu khác nữa đã xem xét các vấn đề về sức khỏe tâm thần ở người ăn trường chay và lại kết luận rằng họ có nhiều khả năng mắc chứng tâm trạng không ổn định hơn, nhưng thông thường thì các vấn đề về tinh thần đã có trước khi họ bắt đầu ăn trường chay. Và các nhà nghiên cứu nhấn mạnh họ không tìm thấy mối liên hệ nhân quả nào trong những liên hệ này.
Lợi ích của ăn chay
Một số lợi ích sức khỏe của việc rau củ quả hoặc ăn trường chay đã được nghiên cứu khá kỹ. Trong số đó có những lợi ích có bằng chứng khá vững chắc:
Sức khỏe của tim: Trong một nghiên cứu gần đây, các chế độ ăn chay và thiền có liên quan đến sức khỏe tim tốt hơn.
Nhưng chất lượng của thực phẩm dựa trên thực vật rất có liên quan, theo Sun, trích dẫn nghiên cứu gần đây từ Harvard. Các nhà nghiên cứu đã theo dõi khoảng 200.000 đàn ông và phụ nữ tham gia vào một số nghiên cứu khác nhau trong hơn 2 thập kỷ.
Các nhà nghiên cứu đã chỉ định điểm số tích cực cho thực phẩm từ thực vật và tiêu cực đối với thực phẩm từ động vật. Họ chấm điểm các loại thực phẩm có nguồn gốc thực vật lành mạnh như ngũ cốc nguyên hạt cao hơn thực phẩm thực vật không lành mạnh, chẳng hạn như khoai tây chiên. Những người ăn thực phẩm lành mạnh từ thực vật có nguy cơ mắc bệnh tim thấp hơn 25%, trong khi những người ăn thực phẩm thực vật không lành mạnh có cơ hội cao hơn 32%.
Tránh bệnh tiểu đường: Một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng những người ăn chay có khả năng mắc bệnh tiểu đường nhóm 2 ít hơn hai lần so với những người không ăn chay.
Trong các nghiên cứu so sánh chế độ ăn chay và không ăn chay, những người có chế độ ăn chay có lượng đường trong máu tốt hơn và giảm cân tốt hơn.
Sun và các đồng nghiệp đã phát hiện ra rằng chế độ ăn thiên về thực phẩm từ thực vật và ít thực phẩm từ động vật có liên quan đến giảm tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường khoảng 20%.
Nhưng khi nghiên cứu kỹ hơn, họ phát hiện ra rằng chế độ ăn thiên về thực phẩm thực vật lành mạnh sẽ giúp giảm 34% nguy cơ mắc bệnh tiểu đường, trong khi chế độ ăn với thực phẩm từ thực vật kém lành mạnh thực sự làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường lên 16%.
Thực phẩm từ thực vật tốt cho sức khỏe bao gồm ngũ cốc nguyên hạt, trái cây, rau, quả hạch, các loại đậu, dầu thực vật, trà và cà phê. Những loại thực phẩm từ thực vật nhưng không tốt cho sức khỏe bao gồm nước ép trái cây, đồ uống ngọt, ngũ cốc tinh chế, mì ống, khoai tây, kẹo và các món tráng miệng.
Chú ý: Đừng trở thành người ăn chay với những món không hay
Mặc dù người ta thường xem ăn trường chay hoặc ăn rau củ đương nhiên là tốt cho sức khỏe, nhưng không phải vậy, Sun nói. Ông cảnh báo mọi người không nên trở thành người ăn chay ăn những món không tốt cho sức khỏe.
"Nếu bạn ăn trường chay, nhưng ăn nhiều khoai tây chiên, những món nhiều đường và tinh bột như bánh mì trắng, gạo trắng thì chã tốt tí nào cho sức khỏe,” ông nói. Bên cạnh việc tránh những thực phẩm đó, ông đề nghị "cần ăn nhiều trái cây và rau quả. Không phải uống nước ép trái cây mà là ăn trái cây. Và các loại hạt."
Ăn chay không phải là dễ đối với nhiều người, theo Weinandy của đại học Ohio State. Cô khuyến khích mọi người thấy những lợi ích trong chế độ ăn uống của những người ăn nhiều rau củ và ăn trường chay, chẳng hạn như ăn nhiều trái cây, rau và ngũ cốc, để có lợi cho sức khỏe.
Theo nghiên cứu của Sun và những nghiên cứu khác, ăn nhiều thực phẩm từ thực vật lành mạnh thay cho ăn thịt có lợi cho sức khỏe tim mạch và giúp tránh bệnh tiểu đường. "Về cơ bản, nếu bạn giữ lượng thịt không đổi trong khi tăng lượng thức ăn có nguồn gốc thực vật, năng lượng sẽ tăng lên, điều này có thể dẫn đến béo phì và các vấn đề khác", Sun nói. "Vì vậy, khi chúng tôi nói mọi người nên tăng tiêu thụ thực phẩm lành mạnh, điều đó luôn có nghĩa là mọi người nên giảm lượng thức ăn không lành mạnh để lượng năng lượng tích nạp vào cơ thể không đổi."
Sun nói thêm: "Những lợi ích của việc ăn thực phẩm từ thực vật, bao gồm chế độ ăn nhiều rau củ quả và ăn trường chay, vượt xa những rủi ro nhỏ chúng có thể mang lại."
Nguồn: Medical News